.png){kind=small}
- Czym są choroby cywilizacyjne?
- Podstawowe przyczyny występowania chorób cywilizacyjnych
- Pola Lalonda – czyli, jaki wpływ tak naprawdę masz na swoje życie i zdrowie?
- Otyłość, czyli początek niemal każdej choroby cywilizacyjnej
- Dlaczego dieta współczesnego człowieka, może predysponować do występowania chorób cywilizacyjnych?
- Czynniki mogące prowadzić do wystąpienia chorób cywilizacyjnych – niezależne od nas samych
- Podsumowanie
Temat chorób cywilizacyjnych jest obecnie dosyć często poruszany przez wielu znaczących ekspertów. Jest to oczywiście ściśle powiązane z ich ogromnym wpływem na życie nas wszystkich, ale również o wiele szerszym występowaniem. Szybki rozwój cywilizacyjny w ciągu ostatnich kilku dekad, znacznie poprawił jakość życia praktycznie każdego z nas, jak i wyeksponował na coraz to więcej zagrożeń. Warto zaznaczyć, że przed większością z nich możemy się uchronić i są niemal w stu procentach zależne od nas samych. Nie zmienia to jednak faktu, że odsetek zapadalności na owe choroby cywilizacyjne jest największy w historii, a prognozy na następne lata nie są nazbyt optymistyczne. Dlatego też, na łamach tego artykułu – postaramy się wyjaśnić genezę owych chorób, potencjalne skutki oraz omówimy czynniki w dużej mierze odpowiedzialne za ich powstanie.
Czym są choroby cywilizacyjne?
Choroby cywilizacyjne nie są co prawda niczym nowym, jednak nie da się ukryć, że największe żniwo zbierają właśnie w czasach nam współczesnych. Nazwane, są również po prostu chorobami XXI wieku i ich występowanie jest ściśle skorelowane z szybkim rozwojem cywilizacji. Co ciekawe, ich występowanie nie jest ściśle powiązane z wiekiem pacjenta, wszakże coraz to częściej zapadają na nie nawet dzieci. Warto dodać, że na chwilę obecną, nie zostały jeszcze sklasyfikowane wszystkie schorzenia, które możemy określić mianem chorób cywilizacyjnych właśnie. Nie mniej jednak, do podstawowych jednostek chorobowych tego typu, możemy zaliczyć:
- Otyłość
- Cukrzycę typu II
- Nowotwory
- Choroby układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, zawały serca, miażdżyca)
- Choroby układu oddechowego
- Rozmaite alergie pokarmowe i wziewne
- Osteoporoza
- Choroby o podłożu psychicznym (depresja, anoreksja, bulimia, nerwice, choroby afektywne, zaburzenia osobowości)
- Uzależnienia (alkoholizm, nikotynizm, narkomania, lekomania)
- Choroby zakaźne (AIDS, gruźlica)
- Schorzenia układu pokarmowego (wrzody żołądka, hemoroidy, zgaga, biegunki, zaparcia)
Dodajmy, że w naszym kraju za najwięcej przedwczesnych zgonów odpowiadają choroby układu sercowo-naczyniowego. Zaraz po nich na swoistym podium znalazły się wszelakie nowotwory, a na dalszych pozycjach możemy wyszczególnić chociażby różne schorzenia płuc, zwykle będące pokłosiem palenia tytoniu oraz otyłość i cukrzycę typu II. Warto również zaznaczyć, że fakt, iż dana jednostka chorobowa została sklasyfikowana, jako choroba cywilizacyjna, nie jest permanentny. Wszakże, może się zdarzyć, iż jej występowanie w społeczeństwie, jak i śmiertelność, zmniejszy się na tyle, iż zostanie usunięta z owej listy. Warto także mieć na uwadze, że schemat ten działa również w drugą stronę.
Podstawowe przyczyny występowania chorób cywilizacyjnych
Tak naprawdę przyczyn występowania chorób cywilizacyjnych jest wiele, jednak praktycznie wszystkie z nich, są ściśle powiązane z trybem życia współczesnego człowieka oraz zmianami środowiskowymi. Coraz to gęstsza zabudowa miejska, degradacja zielonych krajobrazów, takich jak lasy, parki, skwery i zamiana ich w niemalże betonowe pustynie, to tylko wierzchołek góry lodowej. Podobnie, jeżeli chodzi o rozwój nowoczesnych technologii. Dzięki nim nasze życie stało się o wiele łatwiejsze, jednak warto spojrzeć na to zagadnienie z innej strony. Tak szybki postęp wymaga od nas wszystkich codziennej adaptacji. Organizm ludzki jest co prawda na takową podatny, jednakże tylko do pewnego stopnia. Żyjemy w biegu, spożywamy produkty wysoko przetworzone, nie przywiązujemy zbyt wielkiej wagi do odpowiedniego wypoczynku oraz praktycznie każdego dnia jesteśmy atakowani, przez natłok zbędnych informacji. Wszystkie te czynniki wpływają na nas skrajnie niekorzystnie i mogą potęgować występowanie przewlekłego stresu. Co więcej, owe technologie mogą również pozbawiać nas codziennej aktywności fizycznej. Nie jest wielką tajemnicą, że XXI wiek jest okresem względnej wygody. Prowadzimy siedzący tryb życia, a nasze rozrywki, jak i wypoczynek bardzo często sprowadzają się również do chociażby siedzenia na kanapie i oglądania ulubionego serialu. Oczywiście nie ma w tym nic złego, pod warunkiem, że nie spędzamy w ten sposób większości dnia. Nasze ciało jest genetycznie zaprogramowane na ruch, a gdy je go pozbawimy, w dużej liczbie przypadków – znajdziemy się na autostradzie do otyłości.
Pola Lalonda – czyli, jaki wpływ tak naprawdę masz na swoje życie i zdrowie?
Marc Lalonde, był kanadyjskim ministrem zdrowia. W roku 1974 wraz z ministerstwem, opublikował on pracę o nazwie ,,Nowa perspektywa dla zdrowia Kanadyjczyków”. Wywołała ona prawdziwą furorę w środowisku medycznym. Najważniejszym jej elementem były pola zdrowia, które to obrazowały wpływ poszczególnych czynników, na zdrowie człowieka. W pierwotnej wersji wyszczególniono 4 obszary, które mają największy wpływ na zdrowie człowieka.
- Czynniki z obszaru zachowań oraz stylu życia, mają one wpływ na nasze zdrowie w 53 procentach. Elementy takie jak aktywność fizyczna, nawyki żywieniowe, nawodnienie organizmu, czy umiejętność radzenia sobie ze stresem, to tylko niektóre z nich. Dodatkowo do tejże grupy, możemy zaliczyć: zdrowy sen, zachowania seksualne, używki, jak i regularne badania profilaktyczne.
- Czynniki z obszaru środowiska, w którym przyszło nam żyć, mają wpływ na nasze zdrowie w 21 procentach. Głównie dotyczą jakości, jak i czystości powietrza, którym oddychamy, lokalizacji naszego miejsca zamieszkania oraz ludzi w naszym najbliższym otoczeniu.
- Czynniki z obszaru naszej genetyki oraz biologii, mają wpływ na nasze zdrowie w 16 procentach. W obszarze tego pola znajdują się głównie predyspozycje genetyczne co do potencjalnych chorób mogących nas dotknąć, czy ewentualnych problemów zdrowotnych niezależnych od nas samych.
- Czynniki z obszaru dostępności, jak i organizacji naszej służby zdrowia, mają wpływ na nasze zdrowie w 10 procentach. Zaliczamy do nich dostępność wykfalifikowanego personelu medycznego, ale także jakość oferowanych świadczeń, dostęp do nich, jak i nawet – ewentualny czas przyjazdu karetki pogotowia.
Oczywiście pola te, są w pewien sposób umowne, nie mniej jednak, dobrze oddają obecną sytuację. Wyraźnie widać, że w dużej większości przypadków to my sami mamy największy wpływ na swoje życie. Faktem jest, że zawsze może wystąpić czynnik losowy, na który nie mamy większego wpływu i w pewien sposób doprowadzić do wystąpienia danej choroby. Nie mniej jednak zdrowy i aktywny styl życia, unikanie wszelakich używek, czy przyjazne środowisko pracy, bądź nauki, z pewnością znacznie wpłynie na nasze zdrowie w przyszłości.
Otyłość, czyli początek niemal każdej choroby cywilizacyjnej
Otyłość jest podstawową chorobą, związaną ściśle ze stylem życia. Dodatkowo w ogromnej ilości przypadków, warunkuje pojawienie się innych, towarzyszących jej chorób cywilizacyjnych. Aby lepiej zrozumieć ową korelację, posłużymy się przykładem. Występowanie schorzeń układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy typu II, czy nowotworów jest ściśle powiązane z otyłością. Oczywiście, może zdarzyć się, że zachorujemy na te wymienione jednostki chorobowe, będąc osobą szczupłą, aktywną fizycznie, jak i dobrze się odżywiającą, jednak szanse na to, są naprawdę nikłe. Natomiast gdy odwrócimy ten przykład, okaże się, że praktycznie większość pacjentów cierpiących na takowe, ma nadwagę lub jest otyła. Otyłość predysponuje i znacznie zwiększa ryzyko zachorowalności na inne choroby. Widać tu niezwykle silną korelację. Warto również zaznaczyć, że to właśnie otyłość, była pierwszą wyodrębnioną chorobą cywilizacyjną. Dlatego też, by zmniejszyć ryzyko zachorowania oraz ewentualnych powikłań, powinniśmy zacząć od zmiany nawyków żywieniowych i wprowadzenia codziennej aktywności fizycznej. Szacuje się, że tylko te dwa czynniki, mogą znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania na wszelakie choroby cywilizacyjne.
Dlaczego dieta współczesnego człowieka, może predysponować do występowania chorób cywilizacyjnych?
Wspomnieliśmy wcześniej, że to właśnie codzienne nawyki żywieniowe, mogą być swoistą formą obrony przed wystąpieniem rozmaitych chorób cywilizacyjnych w tym otyłości. Niestety, to właśnie również one stanowią niekiedy główne źródło wielu problemów. Warto zaznaczyć, że nasi dziadkowie, czy nawet rodzice – bardzo często odżywiali się inaczej niż my. Tak szybka i gwałtowna zmiana nawyków żywieniowych w stosunkowo krótkim czasie, nie mogła obejść się bez konsekwencji. Przede wszystkim zmianie uległ skład oraz jakość dostarczanych do organizmu kwasów tłuszczowych. Podobnie ładunek glikemiczny poszczególnych, spożywanych przez nas produktów. Jemy więcej, dostarczając przy okazji sporo cukrów prostych, jak i niezdrowych tłuszczów trans. Dodatkowo, nasza dieta jest zbyt uboga w błonnik oraz zazwyczaj ma niekorzystny stosunek sodu do potasu. Warto również zaznaczyć, że spożywamy sporo produktów zakwaszających nasz organizm, przez co zaburzona zostaje gospodarka kwasowo-zasadowa właśnie. Ostatnim, lecz nie mniej ważnym elementem tej układanki jest gęstość energetyczna współczesnej żywności. Jemy produkty o wiele bardziej kaloryczne, jednocześnie charakteryzujące się niewielką gramaturą. W dłuższej perspektywie, może prowadzić do nadmiernego podjadania, tym samym zwiększając ryzyko wystąpienia otyłości. Co ciekawe, te wszystkie wymienione czynniki, dobrze charakteryzują tzw.,, dietę zachodnią”, która jest pokłosiem szybkiego trybu życia oraz dużego uprzemysłowienia świata. Żywność wysoce przetworzona, nadmiar soli w diecie, niskie spożycie owoców oraz warzyw, czy niska aktywność fizyczna to niestety znak czasów.
Czynniki mogące prowadzić do wystąpienia chorób cywilizacyjnych – niezależne od nas samych
Choć występowanie chorób cywilizacyjnych jest nieodzownie skorelowane, głównie z naszym trybem życia – istnieje kilka czynników od nas niezależnych, lecz mogących je wywoływać. Pierwszym z nich i mającym zdecydowanie największy wpływ jest jakość powietrza, którym oddychamy. Nie jest wielką tajemnicą, że takowe, a zwłaszcza w miastach – nie jest zbyt dobrej jakości. Po latach oddychania takim zanieczyszczonym powietrzem, możemy nabawić się wszelakich schorzeń. Obecnie obserwuje się coraz to częstsze występowanie rozmaitych chorób płuc. Oczywiście, najczęściej związane są one z paleniem tytoniu, lecz nie jest to tak duża dysproporcja, jak jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Kolejnym czynnikiem jest wszechobecny oraz przewlekły stres. Faktem jest, że sposobów radzenia sobie z nim jest wiele. Dodatkowo, każdy z nas wykazuje inną odporność, co nie zmienia faktu, iż ma ogromny wpływ na nasze życie. Wszakże, może prowadzić do schorzeń układu pokarmowego, takich jak bóle brzucha, wrzody żołądka, biegunek, jak i wymiotów. Co więcej, obniża nasz nastrój, jak i walnie wpływa na kondycję układu nerwowego. Może być odpowiedzialny za rozwój depresji, jak i innych schorzeń układu nerwowego. Warto także wspomnieć o naszych genach. Niestety, ale jest to jeden z czynników na który nie mamy praktycznie żadnego wpływu. Mowa oczywiście o predyspozycjach genetycznych do rozwoju poszczególnych chorób. W takim przypadku, nie pomoże nawet najlepsza dieta, czy bardzo aktywny tryb życia. Jednak nie warto się zniechęcać, bowiem często do wystąpienia owej choroby bądź jej objawów – wymagany jest odpowiedni aktywator. Dobrym przykładem jest cukrzyca typu II, bowiem nawet w przypadku obciążenia genetycznego, możemy znacznie zredukować to ryzyko, chociażby zdrowym stylem życia.
Podsumowanie
Choć w wielu naukowych wizjach, choroby cywilizacyjne zagoszczą w naszym otoczeniu na dobre, nie warto się zniechęcać. Należy pamiętać, że owszem, są czynniki na które nie mamy większego wpływu, lecz jest i druga strona medalu. Wszystkie te schorzenia, począwszy od otyłości, są niczym innym jak skutkiem naszych codziennych wyborów. To w ogromnym stopniu od nas samych zależy, czy zachorujemy, czy nie. Dlatego też, warto zmienić swoje nastawienie do życia, zdać sobie sprawę z zagrożeń i nauczyć się z nimi koegzystować. Odpowiednia dieta, jak i aktywność fizyczna połowa, jeżeli nie więcej, naszego sukcesu. Niezbędna jest również świadomość tych zagrożeń, gdyż zawsze prościej obronić się przed rzeczą nam dobrze znaną.
