.png){kind=small}
Alergia, nietolerancja i nadwrażliwość, choć niezmiernie często spotyka się używanie tych określeń zamiennie, to nie oznaczaj tego samego. Takie zachowanie stwarza niezwykłe zamieszanie i poczucie zagubienia wśród pacjentów i ich bliskich. W związku z tym warto poznać różnice między tymi pojęciami oraz mechanizmy prowadzące do każdej z tych reakcji, by zrozumieć i poprawnie używać, każdego z tych określeń.
Nadwrażliwość pokarmowa – co to jest?
Nadwrażliwość pokarmowa to występowanie powtarzalnych, niekorzystnych objawów wywołanych spożyciem konkretnych pokarmów lub składników, w dawce tolerowanej przez inne osoby. Nieprawidłową reakcję organizmu podzielić można pod względem zależności od układu odpornościowego na:
- nadwrażliwość immunozależną/ pokarmową alergiczna/ alergia pokarmowa – patologiczna odpowiedź układu immunologicznego, związana z powstawaniem swoistych przeciwciał, na działanie obcych substancji, zwanych alergenami. Sam czynnik wywołujący alergię zazwyczaj nie jest szkodliwy dla organizmu. Do jej wywalania niepotrzebne są duże ilości obcych substancji, a reakcja zazwyczaj następuje niezwykle szybko. Leki stosuje się codziennie (rzadko) lub tylko w przypadku narażenia na czynnik drażniący:
- IgE-zależna np. alergia pokarmowa typu natychmiastowego (różna manifestacja: anafilaksja, przewód pokarmowy, skóra, układ oddechowy); zespół alergii jamy ustnej,
- IgE- niezależna np. zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy indukowane białkiem pokarmowym, zapalenie prostnicy i odbytnicy wywołane przez pokarm, gastroenteropatia,
- częściowo IgE zależna np. eozynofilowe zapalenie przełyku, eozynofilia gastroenteropatia [1-4].
- Nadwrażliwość możliwie immunozależna – w tej grupie znalazły się jednostki chorobowe, w których podejrzewa się podłoże immunologiczne, jednak jak do tej pory nie udowodniono w badaniach tej zależności. Wyróżni się dwa podtypy:
- Nieznana np. nadwrażliwość/nietolerancja na gluten,
- autoumunologiczna/toksyczna np. celiakia [1-4].
- Nadwrażliwość immunoniezależną/ pokarmową niealergiczną/ niealergiczne reakcje pokarmowe/ nietolerancję pokarmową – patologiczna odpowiedź organizmu wywołana stycznością z obcymi substancjami, niepobudzająca do działania układu odpornościowego i nieprowadząca do powstania przeciwciał. Zazwyczaj niewielkie ilości obcych substancji nie wywołują reakcji nadwrażliwości, dopiero w większych ilościach i z opóźnieniem pojawiają się niepożądane objawy. Zazwyczaj nie wymaga stosowania leków:
- Niedobory enzymatyczne np. niedobór laktozy, galaktozy (galaktozemia), aldolazy B (fruktozemia),
- Farmakologiczne np. nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy,
- Farmakologiczny/idiosynkrazja np. nadwrażliwość na sztuczne dodatki do żywności m.in. siarczany,
- Pseudoalergie np. nadwrażliwość na aminy biogenne (histaminę, tyraminę, teobrominę, serotoninę) [1-4]
Powyższy schemat może być dla wielu mocno skomplikowany, dlatego radzę zapamiętać jedną ważną rzecz, która pozwoli odróżnić omawiane jednostki. Nadwrażliwość dzieli się na alergię i nietolerancję. Alergia jest zależna od układu immunologicznego oraz szybka następuje, a nietolerancja to reakcja organizmu niezwiązana z układem immunologicznym i zazwyczaj następująca z opóźnieniem po narażeniu na stosunkowo duża.
W jaki sposób różnicuje się między sobą reakcje nadwrażliwości?
Objawy pomiędzy alergią, nietolerancja są na tyle niespecyficzne, że w większości przypadków nie jest możliwe odróżnienie tych jednostek bez wykonania badań. Podstawą jest obserwacja objawów oraz wykonanie testu skórnego. Jest to jedna z metod diagnostycznych polegająca umieszczeniu na ciele specjalnych odczynników, a następnie nakłuciu skóry i poczekaniu odpowiedniego czasu na pojawienie się reakcji alergicznej. Pozwala ona wykryć wstępnie reakcje IgE zależne. Gdy te metody zawiodą, możliwe jest wykonanie analizy wcześniej pobrane krwi, choć te nie zawsze dają wyniki prawdziwe. Częste występowanie zafałszowań tych wyników wynika głównie z zależności tych wyników od tak dużej ilości czynników, że mało komu udaje się je wszystkie zachować [1-6]
Czy możliwe jest, zapobiegnie alergii?
Nie ma konkretnych wskazówek, które zastosowane sprawią, że nie będziemy mieli żadnych nadwrażliwości pokarmowych, jednak jest kilka elementów, które jak informują badania, mogą pomóc we zmniejszeniu ryzyka alergii, a mianowicie:
- urodzenie dziecka w letniej lub wiosennej porze roku
- w miarę wczesne i zgodne z wytycznymi włącznie kolejnych produktów do diety dziecka
- karmienie piersią
- poród naturalny
- utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego [2]
Na jakie produkty najczęściej występują reakcje nadwrażliwości?
Do najczęściej spotykanych nadwrażliwości wśród populacji polskiej wymienia się alergię lub nietolerancję na orzechy, seler, pomidory, przyprawy wśród dorosłych oraz białko mleka krowiego, jaja kurze wśród dzieci. Mniej popularnymi produktami wywołującymi najczęściej niekorzystne objawy pokarmowe są:
- ziarno sezamu
- ryby i inne owoce morza
- mleko i zawarta w nim laktoza
- rośliny strączkowe, w tym soja
- kukurydza
- zboża (gluten)
- czekolada
- owoce (np. truskawki, cytrusy) [7]
PODSUMOWANIE
Poprawna nomenklatura jest konieczna do zrozumienia istoty choroby i sposobu jej leczenia. Nadwrażliwość dzieli się na alergię i nietolerancję. Alergia jest zależna od układu immunologicznego oraz szybka następuje, a nietolerancja to reakcja organizmu niezwiązana z układem immunologicznym i zazwyczaj następująca z opóźnieniem po narażeniu na stosunkowo duża.
BIBLIOGRAFIA
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.26.
- Nowicka-Jasztal A., Bryl E.: Nadwrażliwość na pokarmy — choroba XXI wieku?; Forum Medycyny Rodzinnej 2016, 10(1), 1–9
- Wasilewska E., Ziętarska M., Małgorzewicz S.: Immunologiczna nadwrażliwość na pokarm; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, 7(4): 152–161
- Kaczmarski M. I wsp: Alergia i nietolerancja pokarmowa u dzieci. Rola diety eliminacyjnej; Alergia Astma Immunologia, 1996, 1: 7-11
- Bartuzi Z.: Alergia na pokarmy u dorosłych w praktyce lekarskiej
- Skypala I.: Nadwrażliwość pokarmowa – alergia i nietolerancja pokarmowa
- Ukleja-Sokołowska N i wsp.: Alergia pokarmowa – sytuacja społeczna i prawna; Alergia Astma Immunologia 2015, 20 (2): 88-93
