.png){kind=small}
Kawa jest zaraz obok herbaty czy wody najpopularniejszym trunkiem na świecie. Pija się ją od domowego zacisza po wystawne restauracje. Sposobów parzenia kawy jak i jej odmian jest bez liku a jej smak, zapach i wygląd różni się w zależności od odmiany. Nie będzie przesadnym stwierdzić, że większość ludzi nie wyobraża sobie bez niej poranka czy wręcz całego dnia. Codziennie na świecie wypijane jest około 3 miliardy filiżanek kawy, a w Polsce spożycie kawy oscyluje od 1 do 1,5 filiżanki dziennie na mieszkańca naszego kraju. Ceni się ją ze względu na pobudzające działanie jak i szereg prozdrowotnych właściwości. Jednak w tym całym kawowym zawirowaniu coraz śmielej wychyla się kawa zielona niepalona i to właśnie ona będzie dzisiejszą bohaterką.
Czym właściwie jest kawa?
Kawa to nic innego jak owoce kawowca. Są to wiecznie zielone drzewa i krzewy głównie rosnące w Afryce, Ameryce Południowej i Azji. Jak donoszą źródła historyczne, kawa znana była już około 550 roku naszej ery w Afryce. Obecnie sklasyfikowane zostało aż 104 unikalne gatunki kawowca. W zależności od odmiany i warunków atmosferycznych smak kawy może się różnic. Wpływ ma także proces palenia kawy i jego długość ale także sposób parzenia{1,2).
Kawa palona
Sam proces palenia kawy ma istotne znaczenia dla jej smaku ale także zawartości składników odżywczych. Palenie kawy odbywa się w określonej temperaturze i kontrolowanych warunkach. Warto dodać, że jest to zależne od gatunku kawy, jej kwasowości, wielkości ziaren czy samej palarni. W wyniku tego z kawy zostaje wydobyty intensywny smak i zapach. Dodatkowo podczas tego procesu kwasowość kawy się zmniejsza.
Właściwości kawy palonej
Pierwsze co przychodzi do głowy na słowo „kawa” to niewątpliwie kofeina. Istotnie szacuje się, że w jednym espresso przygotowanym z mielonej kawy jest około 100 mg kofeiny, a dawka lecznicza to 200 mg. Substancja ta jest częstym składnikiem leków i preparatatów przeciwmigrenowych, przeciwastmatycznych, przeciwbólowych lub pobudzających. Jeżeli chodzi o składniki mineralne, kawa w zasadzie nie zawiera witamin ale znajdują się w niej takie mikroelementy jak: sód, potas, magnez czy wapń{3}.
Poprawia pamięć i koncentracje a to za sprawą takich substancji jak w/w kofeina, teobromina i teofilina. Ich wpływ na układ nerwowy jest nie do przecenienia, gdyż przyśpieszają procesy przesyłania impulsów nerwowych w mózgu. Dodatkowo wspomaga procesy zapamiętywania w szczególności pamięć krótkotrwałą jak i zmniejsza czas reakcji oraz ułatwia koncentrację. Warto także zaznaczyć wpływ kawy na redukcję masy ciała. To właśnie kofeina przyśpiesza przemiany metaboliczne a w konsekwencji może być dodatkiem do zdrowej i zbilansowanej diety nastawionej na redukcję masy ciała{3}.
Wykorzystanie kawy w medycynie
Ponadto może być pomocna przy niektórych schorzeniach. Należą do nich choroba Alzheimera, Parkinsona i Cukrzyca typu 2.
Naukowcy z Uniwersytetu w Illinois w Chicago (USA) przeprowadzili szeroko zakrojone badania nad powiązaniem występowania choroby Parkinsona i Alzheimera a spożyciem kawy. Wykazały one, że w przypadku spożywania 3 filiżanek kawy mielonej dziennie ryzyko tych chorób istotnie spada. W przypadku osób pijących kawę, choroby te występowały statystycznie 8 lat później niż u niepijących. (64 a 72 lat). Zjawisko to było bardziej widoczne w przypadku mężczyzn niż kobiet i na dodatek zwiększenie spożycia kawy powyżej 3 filiżanek nie zmniejszało już ryzyka zapadalności na te choroby{3}.
Alergie i astma
Najnowsze badania nad kofeiną donoszą także, że może być ciekawym dodatkiem w leczeniu astmy i alergii. Wykazano, że kofeina ma wpływ na redukcję stężenia histaminy, która to odpowiedzialna jest za reakcję alergiczne natomiast w przypadku ataków astmy jej pozytywny wpływ zawdzięczamy rozszerzaniem oskrzeli. Dzięki temu ataki stają się rzadsze i trwają krócej{3}.
Jeżeli chodzi o składniki mineralne, kawa w zasadzie nie zawiera witamin ale znajdują się w niej takie mikroelementy jak: sód, potas, magnez czy wapń{3}.
Kawa a magnez
W tym artykule nie mogło zabraknąć odwiecznego pytania, mianowicie czy to nie jest tak, iż kawa „wypłukuje” magnez?
Powszechnie uważa się, że kawa wypłukuje magnez z organizmu. Owszem, po spożyciu kawy następuje nieco zwiększone wydalanie magnezu z moczem, które utrzymuje się przez kilka godzin i odpowiada za to kofeina. Jednak nie należy demonizować tego działania. Pamiętajmy, że kawa zawiera także magnez a co ważniejsze dostarcza go więcej niż zostaje przez nią wydalone. Szacuje się, że 100 gram parzonej kawy palonej dostarcza od 7 do nawet 24 mg tego pierwiastka{4}.
Kawa zielona
Wzrost jej popularności zawdzięczamy powrotem do natury i zdrowego trybu życia. Zauważono, że zielona kawa pod względem pozytywnego wpływu na organizm, może działać nawet lepiej od tej palonej. Wszystko to za sprawą braku utraty substancji odżywczych w wyniku procesu palenia. Tyczy się to głównie antyoksydantów i kwasu chlorogenowego. Można go znaleźć także w ziemniakach, bakłażanach, pomidorach, ale w herbacie i kawie pojawia się w znacznie wyższym stężeniu. Niestety w procesie palenia w wysokiej temperaturze ilość związków fenolowych zmniejsza się. Poprawia on reaktywność naczyń krwionośnych, może wpływać pozytywnie na gospodarkę węglowodanową co jest istotne w prewencji cukrzycy jak i otyłości ale także zespołu metabolicznego.
Jak smakuje zielona kawa?
Smak kawy zielonej można porównać do zielonej herbaty. Tu także zależne jest to od odmiany. Ujednolicając to jednak można rzec, iż generalnie jest ona lżejsza, bardziej cierpka i kwaśna od kawy palonej. Jeżeli chodzi o zawartość kofeiny to jest ona niemal identyczna jak w kawie palonej a to ze względu na fakt, że na owy alkaloid nie ma wpływu temperatura procesu palenia ani jego czas.
Wpływ na gospodarkę węglowodanową
Utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi jest jednym z podstawowych mechanizmów wpływających na homeostazę organizmu a jest jeszcze bardziej kluczowe dla osób chorujących na cukrzycę. Kwas chlorogenowy znajdujący się w zielonej kawie wykazuje działanie obniżające wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego nawet do 80 %. Dodatkowo przez tą cechę obniża indeks glikemiczny pożywienia ale tylko przy spożyciu doustnym. Działanie takie wykazują także ekstrakty z ziaren zielonej kawy. Po podaniu gryzoniom 1% ekstraktu kwasu chlorogenowego zaobserwowano obniżenie się stężenia glukozy we krwi o 43 % {5}.
Wpływ na ciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze to problem, który dotyka coraz większej grupy ludności, a jego nieskuteczne leczenie znacznie zwiększa ryzyko nagłych incydentów sercowo-naczyniowych. Badania wykazały, że pomocny w redukcji nadciśnienia może być ekstrakt z zielonej kawy. Prowadzono je na szczurach i po podaniu im owego ekstraktu zaobserwowano jego działanie hipotensyjne czyli obniżające ciśnienie krwi. Warto zaznaczyć że takie próby były podejmowane także na ludziach. Ekstrakt z zielonej kawy wykazywał podobny wpływ także na nasze organizmy. Działo się tak prawdopodobnie ze względu na zwiększenie wydzielania tlenku azotu (NO) a tym samym rozszerzenie naczyń. Istnieje jeszcze teoria jakoby kwas chlorogenowy występujący w ekstrakcie z zielonej kawy wpływał na redukcje poziomu kortyzolu. To inaczej tzw. „hormon stresu”. Jego nadmiar prowadzi do spadku ilości tlenku azotu a co za tym idzie do obkurczenia naczyń i wzrostu ciśnienia krwi{6}.
Przeciwwskazania
Podczas prowadzenia badań zwracano także uwagę na fakt czy zielona kawa, jej ekstrakty i sam kwas chlorogenowy, mogą wywoływać działania niepożądane. W znaczącej większości ich nie zaobserwowano i uznano te substancje za bezpieczne. Jest jednak kilka przypadków w których nie należy przesadzać z zieloną kawą. Po pierwsze wysokie spożycie kofeiny może zwiększać ryzyko powikłań u osób z cukrzycą i insulino opornością. Kluczowe jest tu sięganie po te wersje zielonej kawy, które nie zawierają kofeiny w swoim składzie. Po drugie krótkotrwałe i wysokie dawki kwasu chlorogenowego (powyżej 2g/dzień) mogą wywoływać zwiększenie stężenia homocysteiny, przyczyniające się do chorób układu sercowo naczyniowego. Wniosek pojawia się prosty, jak ze wszystkim należy i w tym przypadku zachować umiar i rozsadek{7}.
Podsumowanie
Zielona kawa dopiero zdobywa prawdziwa popularność i jeszcze sporo wody w Wiśle upłynie zanim zrówna się z kawą paloną. Dodatkowo jej smak może na początku być nie do przyjęcia, zwłaszcza gdy jesteśmy przyzwyczajeni do smaku tej palonej. Natomiast wpływ substancji w niej zawartej są niebagatelne. Trzeba także pamiętać , że jej parzenie nie jest jedynym sposobem dostarczenia kwasu chlorogenowego czy innych prozdrowotnych związków w niej zawartych. Na rynku dostępnych jest wiele ekstraktów i wyciągów o neutralnym smaku. Mogą być ciekawą alternatywą do codziennej diety. Nie można zapominać o tym, że nie jest to lek a jedynie dodatek do ewentualnego leczenia w/w schorzeń. Co nie zmienia faktu, że jest w tym bardzo pomocny.
Bibliografia:
1. Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
2 World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2010-12-03].
3. Zdrojewicz Z., Grześkowiak K., Łukasiewicz M., Czy picie kawy jest zdrowe?, „Medycyna Rodzinna” 2016, nr 3
4. Jarosz M., Wierzejska R., Picie kawy a ryzyko cukrzycy typu 2. optymistyczne doniesienia naukowe, „Przegląd Epidemiologiczny” 2012, nr 66.
5.Li Kwok Cheong J.D., Croft K.D., Henry P.D. Matthews V., Hodgson J.M., Ward N.C. Green caffee polyphe – nols do not attenuate features of the metabolic syn – drome and improve endothelial function in mice fed a high fat diet. Arch. Biochem. Biophys. 2014; 559: 46−52.
6. Revuelta-Iniesta R., Al-Dujail E. Consumption of green coffee reduces blood pressure and body composition by influencing 11b-HSD1 enzyme activity in healthy individuals: a pilot crossover study using green and black coffee. BioMed. Res. Int. 2014; http:// dx.doi.org/10.1155/2014/482704
7. Olthof M.R., Hollman P.C., Buijsman M. N., Amelsvorrt J. M., Katan M. B. Chlorogenic acid, quercetin-3-rutinoside and black tea phenols are extensively metabolized in humans. J. Nutr. 2003; 133: 1806
