.png){kind=small}
- Kwas foliowy – garść faktów
- Główne funkcje kwasu foliowego w organizmie człowieka
- Podstawowe źródła witaminy B9
- Od czego zależny jest niedobór kwasu foliowego?
- Objawy i skutki niedoboru kwasu foliowego
- Kwas foliowy, a ciąża
- Kwas foliowy, a rozwój dziecka
- Kwas foliowy, a osoby dorosłe
- Podsumowanie
O kwasie foliowym najczęściej słyszymy w kontekście kobiet w ciąży, ale również rozwoju płodu, jak i dziecka. Ta substancja chemiczna pełni jednak o wiele więcej funkcji w naszym organizmie. Warto zaznaczyć, że w świetle najnowszych badań, niemal większość Polaków i Polek, może cierpieć na niedobór tegoż związku chemicznego. Co prawda, występuje on w całkiem pokaźnej gamie produktów spożywczych, jak i możliwa jest jego skuteczna suplementacja. Ponad to, warto zwrócić uwagę na fakt, iż nie jest on wcale tak dobrze przyswajalny i rozmaite czynniki zewnętrzne, mogą ten efekt dodatkowo potęgować. Jak w takim razie zapewnić sobie odpowiedni jego poziom i jaki wpływ na organizm posiada kwas foliowy? Zapraszamy do lektury.
Kwas foliowy – garść faktów
Kwas foliowy, to po prostu witamina B9. Jest związkiem pochodzenia organicznego i należy do szerokiej grupy folianów. Podobnie jak inne witaminy z tej grupy, dobrze rozpuszcza się wodzie, a sama nazwa pochodzi z języka łacińskiego (folianum) i oznacza liść. Nie jest to przypadek, wszakże do głównych jego źródeł możemy zaliczyć warzywa liściaste. Naturalnie występuje pod postacią rozmaitych folianów, z których naturalnie to witamina B9, jest dla nas najbardziej cenna. Co ciekawe, może być syntetyzowany przez nasz organizm, a takowy proces odbywa się w jelitach, przy walnym udziale bakterii tam bytujących. Dodajmy jednak, że są to ilości tak niewielkie, że konieczne jest jego dostarczenie z zewnętrznych źródeł. Właściwie tylko jedna jego forma wykazuje aktywność biologiczną i jest nią kwas lewomefoliowy. Jedną z jego głównych funkcji jest zapewnienie rozwijającym się komórkom, odpowiednich warunków do wzrostu. Nie oznacza to jednak, że jedyną.
Główne funkcje kwasu foliowego w organizmie człowieka
Niewątpliwie niemal każdy z nas, pamięta o suplementacji witaminy D, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. To właśnie wtedy jesteśmy narażeni na niedobory tej witaminy. Niestety bardzo często zdarza się nam zapomnieć o tym jak wielki wpływ na nasze zdrowie ma prawidłowy poziom kwasu foliowego. Jest niezwykle istotny z uwagi na fakt, iż:
- Bierze czynny udział w procesie tworzenia czerwonych krwinek, jak i innych składników krwi, przez co może zapobiegać niektórym typom niedokrwistości.
- Jest niezbędny do prawidłowego rozwoju komórek nerwowych, zwłaszcza w okresie rozwoju płodu, jak i małych dzieci.
- Poprawia procesy myślowe, może redukować negatywny wpływ hormonu stresu na organizm (kortyzol), jak i poprawiać ogólne samopoczucie.
- Wykazuje działanie kardioprotekcyjne, jak i pozytywnie wpływa na kondycję tętnic, żył i naczyń włosowatych.
- Chroni przez miażdżycą.
- Jest niezwykle ważny w procesach podziałów komórkowych, wspomaga ich prawidłowe różnicowanie, wzrost, ale również jest nieoceniony w procesie ich namnażania oraz rozmnażania.
- Bierze czynny udział w procesach trawiennych, wszakże wspomaga proces produkcji wielu enzymów trawiennych. Dodatkowo wpływając na prawidłowe funkcjonowanie – trzustki, wątroby oraz jelit i żołądka.
- Może zapobiegać powstawaniu niektórych nowotworów, w tym macicy, jak i żołądka. Warto jednak dodać, że cały czas trwają badania nad potwierdzeniem tej tezy.
- Jednak do jego najważniejszej funkcji należy wspomaganie rozwoju układu nerwowego. Zapewnia prawidłowy wzrost cewy nerwowej u płodu, jednocześnie zapobiegając tworzenia się pewnych nieprawidłowości, które to mogą mieć bardzo poważne skutki. Do takowych należy, przepuklina oponowo rdzeniowa lub w sytuacjach skrajnego niedoboru – bezmózgowie. Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż kwas foliowy przekształca homocysteinę w metioninę. Następnie, mogą powstać różnorakie neurostymulatory, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego układu nerwowego, zarówno dzieci, jak i dorosłych.
Podstawowe źródła witaminy B9
Jak wspomnieliśmy na początku, nazwa foliany nie została zastosowana, bez istotnej przyczyny. Wszakże większość warzyw liściastych jest w nie bogata. Jednak warto wymienić te szczególnie cenne źródła, a należą do nich:
- Szpinak
- Fasola biała
- Pietruszka – korzeń oraz liście
- Żółtko jaja kurzego
- Szparagi
- Jarmuż
- Brukselka
- Migdały
- Awokado
- Groch
- Kapusta
- Soczewica
- Nasiona słonecznika
- Cykoria
- Wątroba cielęca
- Owoce cytrusowe (szczególnie pomarańcze)
- Soja
- Ryż
- Kiełki pszenicy
Należy zaznaczyć, iż są to produkty bogate w witaminę B9. Występuje ona niemal we wszystkich warzywach i owocach, jednak warto włączyć do swojej codziennej diety produkty wyżej wymienione, by uniknąć tak powszechnego w naszym społeczeństwie niedoboru tejże substancji.
Od czego zależny jest niedobór kwasu foliowego?
Czynników wpływających na niedobór kwasu foliowego jest naprawdę wiele. Na początek warto skupić się na jego przyswajalności przez nasz organizm. Witamina B9 jest niezwykle narażona na wszelakie straty wynikające z obróbki termicznej bądź sposobu przechowywania samych produktów ją zawierających. Wszystkie foliany, są niezwykle wrażliwe na wysoką temperaturę. Dlatego, warto ograniczyć gotowanie, pieczenie, smażenie czy duszenie, gdyż straty kwasu foliowego, mogą niekiedy sięgać nawet 90% – oczywiście w kontekście produktów w nie bogatych. Dodać należy, że warzywa przechowywane z temperaturze pokojowej, również mogą zanotować znaczne straty tej substancji, w stosunkowo niedługim czasie. Szacuje się, że po około 3 dniach, mogą sięgać niemal 50 %. Dlatego też warto spożyć je niedługo po nabyciu lub po prostu przechowywać w lodówce. Niestety istnieją również inne czynniki prowadzące z kolei do zmniejszonej wchłanialności folianów. Do takowych, możemy zaliczyć chociażby:
- Nadużywanie alkoholu
- Palenie tytoniu
- Stosowanie antykoncepcji hormonalnej
- Nadmierne korzystanie z solarium lub przebywanie zbyt długo na ostrym słońcu
- Podeszły wiek
- Zażywanie leków przeciwpadaczkowych
- Zbyt niski poziom żelaza oraz witaminy C w ustroju
- Okres dojrzewania (głównie u kobiet)
- Przewlekłe choroby układu pokarmowego
- Wzrodzone wady genetyczne, obniżające jego przyswajalność
- Nadużywanie doraźnych środków przeciwbólowych
Objawy i skutki niedoboru kwasu foliowego
Na pierwszy rzut oka, objawy niedoboru kwasu foliowego nie wyróżniają się niczym szczególnym. Najczęściej jest to po prostu ogólne zmęczenie, drażliwość, zwiększona podatność na sytuacje stresowe oraz szybsza męczliwość powysiłkowa. Niekiedy mogą również wystąpić problemy z pamięcią, zapalenie warg oraz dziąseł, a nawet biegunki. Jednak w naszym ciele mogą zachodzić również zmiany niedostrzegalne od razu. Przewlekły niedobór witaminy B9, może także prowadzić do zwiększenia podatności na rozmaite choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym miażdżycę oraz chorobę wieńcową. W przypadku ciąży, może być zagrożone zdrowie i życie płodu. Dodatkowo należy zaznaczyć, że niedostateczna podaż kwasu foliowego, to szybsze starzenie się organizmu. Prowadzić to może, do szybszego siwienia włosów, ale również stwarza większe ryzyko do przekształcenia się zdrowych komórek w nowotworowe. Bardzo często w przypadkach niedoboru tejże substancji, obserwujemy podwyższony poziom homocysteiny w moczu.
Kwas foliowy, a ciąża
Temat suplementacji kwasu foliowego, jest w pewnym stopniu skorelowany z zamysłem zajścia w ciąże. Wszakże w tym kontekście najczęściej słyszmy o witaminie B9. Warto jednak pamiętać, że rozpoczęcie suplementacji w momencie, gdy kobieta już jest w ciąży – nie ma najmniejszego sensu. Po pierwsze wymaga czasu, aby wysycić organizm odpowiednią jego ilością, a kolejnym czynnikiem jest fakt, iż cewa nerwowa powstaje około 2 –4 tygodnia ciąży, przez co zazwyczaj kobieta jeszcze o tym nie wie. Dlatego też suplementację w ilości około 4 mikrogramów na dobę, winno się rozpocząć nawet 3 miesiące przed planowanym czasem zajścia w ciążę. Dodajmy, że nie dotyczy to jedynie kobiet. Wcześniej sądzono, że jedynie stan psychofizyczny kobiety ma wpływ na rozwój płodu. Otóż jest to tylko połowiczna prawda, bowiem dotyczy to również mężczyzn. Dlatego też, Panowie – powinni również zadbać o odpowiedną podaż witaminy B9, jak i innych makro i mikroelementów. Takie postępowanie z pewnością zmaksymalizuje szanse, na poczęcie zdrowego dziecka. Dodajmy, że szczególną uwagę na ten mikroelement muszą zwrócić Panie o predyspozycjach do jego niedoboru. Mowa chociażby o cukrzycy, również tej ciążowej, ale i Paniach zażywających leki przeciwpadaczkowe, mających podwyższony poziom białka płodowego w surowicy, czy posiadających chociażby predyspozycje genetyczne do takowych niedoborów.
Kwas foliowy, a rozwój dziecka
Zapotrzebowanie dziecka na kwas foliowy nie kończy się wraz z narodzinami. Nowonarodzony organizm potrzebuje go do prawidłowego rozwoju. Zapewnia prawidłowy wzrost, różnicowanie się komórek oraz może warunkować takie czynniki jak masa ciała. Dodatkowo wspomaga procesy uczenia się, zapamiętywania i zdolności poznawcze dziecka. Warunkuje również prawidłową pracę układu pokarmowego, nerwowego, jak i krwiotwórczego. Dzieci, są szczególnie narażone na wszelkiego typu niedokrwistości. Dlatego też poza odpowiednią podażą żelaza, warto również zadbać o poziom kwasu foliowego w młodym organizmie.
Kwas foliowy, a osoby dorosłe
Osoby dorosłe posiadające w pełni rozwinięty organizm, także potrzebują kwasu foliowego do prawidłowej jego pracy. Wraz z naturalnym starzeniem się, komórki są jeszcze bardziej narażone na nieprawidłowe podziały. Dlatego warto zapewnić im odpowiedni jego poziom. Dodatkowo, jak już wcześniej wspomnieliśmy, jest on niesamowicie istotny dla przyszłych ojców. Nie tylko znacząco wpływa na jakość nasienia, która warunkuje proces zapłodnienia, ale również wywiera wpływ na późniejszy rozwój płodu. Wszakże jakość i prawidłowa budowa plemników, a zwłaszcza ich materiał genetyczny to 50 % DNA przyszłego potomstwa. Co więcej, niektóre badania sugerują, że kwas foliowy może wpływać na libido i samopoczucie.
Podsumowanie
Każdy makro, jak i mikroelement ma niebagatelny wpływ na nasz organizm. Nie inaczej jest w przypadku kwasu foliowego. Martwi więc fakt, tak dużego jego niedoboru w społeczeństwie. Dlatego zadbajmy o jego odpowiednią podaż, nie tylko w momencie starania się o dziecko. Wszakże wykazuje on o wiele więcej właściwości niż tylko te związane ściśle z rozwojem płodu i ciążą. Z pewnością skorzystają na tym nie tylko dzieci, ale i osoby dorosłe oraz seniorzy.
Bibliografia
- Czeczot H: Kwas foliowy w fizjologii i patologii. Postepy Hig Med. Dosw., 2008, 62, 405-419.
- Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 211, ISBN 83-7183-240-0.
- Kunachowicz H, Nadolna I, Iwanow K, Przygoda B: Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Wydanie V rozszerzone.
- Cieślik E, Gębusia A: Skutki niedostatecznej podaży kwasu foliowego ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dla kobiet w wieku rozrodczym. Hygeia Public Health, 2011, 46(4), 431-436.
- Cieślik E, Kościej A: Kwas foliowy – występowanie i znaczenie. Probl Hig Epidemiol, 2012, 93(1), 1-7.
- Kapka-Skrzypczak L, Niedźwiecka J, Skrzypczak M, Wojtyła A: Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadność suplementacji. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, 18(1), 65-69.
