.png){kind=small}
SPIS TREŚCI:
Napoje roślinne w ostatnich latach, szturmem podbijają sklepowe półki. Ich wybór z każdym rokiem jest coraz to większy. Różnią się między sobą nie tylko surowcem roślinnym, z którego powstają, ale również rozmaitymi dodatkami i smakami. To wszystko sprawia, że stojąc przed sklepową półką, można poczuć swoisty zawrót głowy. Dlatego też postanowiliśmy opisać je nieco dokładnej oraz sprawdzić podstawowe różnice między nimi. Odpowiemy także na pytanie, czy mogą być dobrą alternatywą dla mleka krowiego? Zapraszamy do lektury.
Geneza napoju roślinnego
Napoje roślinne były do niedawna nazywane mlekami roślinnymi. Sytuacja uległa zmianie w roku 2018 i od tamtej pory producenci nie mogą określać swoich produktów, jako mleka roślinne. Stało się tak za sprawą dyrektywy, która jasno zdefiniowała pojęcie mleka. Jest to produkt wyłącznie pochodzenia zwierzęcego i dodatkowo stanowi wydzielinę gruczołów mlecznych ssaków. Nie zmienia to jednak faktu, że napoje roślinne stanowią najbardziej popularny zamiennik mleka krowiego, koziego, owczego czy bawolego. Dlatego, mimo oficjalnego wycofania tej nazwy – określenie mlek roślinnych dalej funkcjonuje i jest mocno zakorzenione w społeczeństwie. Napoje roślinne najczęściej powstają z roślin oleistych lub orzechów. W przemyśle do ich produkcji wykorzystuje się metodę ekstrakcji wodnej. Jest to proces polegający na przenikaniu określonych składników odżywczych, z surowca bazowego do wody. Związki chemiczne migrują ze środowiska o wyższym stężeniu do tego o niższym. Po osiągnięciu stanu równowagi, obie ciecze są rozdzielane. Jest to oczywiście uproszczony model powstawania napojów roślinnych, lecz dobrze oddaje główne założenia tego procesu. Może także powstawać w wyniku zblendowania surowca roślinnego z wodą. W ten sposób bez problemu wykonamy taki napój w domowym zaciszu. Bardzo często do gotowego produktu dodaje się inne związki chemiczne w celu podniesienia walorów odżywczych lub organoleptycznych. Przykładowo może być to cukier, wapń, witaminy czy białka.
Dla kogo, są napoje roślinne?
Mleka roślinne może spożywać każdy i wbrew powszechnej opinii, nie są one dedykowane tylko dla wegan czy wegetarian. Jest to produkt jak każdy inny, jednak posiada kilka cech, które mogą sprawiać, że będzie to wybór o wiele lepszy niż standardowe mleko krowie. Z pewnością będą one znakomitym wyborem dla wszystkich, którzy z różnych powodów nie mogą spożywać mleka. Mowa chociażby o alergii na białka mleka krowiego, nietolerancji laktozy, czy kwestiach światopoglądowych. Stanowią one także pewnego rodzaju urozmaicenie i swego rodzaju odskocznię, od mlek pochodzenia zwierzęcego. Niewątpliwie wpływa na to fakt, iż praktycznie każdy napój roślinny smakuje nieco inaczej, w zależności od użytych surowców. Dodatkowo, istnieją także napoje smakowe oraz dedykowane konkretnym grupom docelowym, np.: sportowcom (o zwiększonej zawartości białka), czy dla diabetyków (o obniżonej zawartości tłuszczów i cukrów).
Napoje roślinne, a mleko krowie
Napoje roślinne mają różną zawartość składników odżywczych w zależności od rodzaju użytego surowca i ewentualnych dodatków. Należy jednak pamiętać, że zazwyczaj nie posiadają ich tak dużo, jak surowiec roślinny – wykorzystany do ich produkcji. Dzieje się tak z uwagi na sam proces produkcyjny, który zakłada przenikanie substancji odżywczych z roślin oleistych/orzechów do wody. Nie zmienia to jednak faktu, iż nadal są bardzo cennym źródłem makro i mikroelementów. Pamiętajmy jednak, że wszystkie napoje roślinne w swojej naturze, nie są tak bogate w wapń oraz białko, jak mleko krowie. Co prawda napoje te, są często wzbogacone o owe substancje. Natomiast w sytuacji całkowitej rezygnacji z mlek zwierzęcych i zastąpienia ich napojami roślinnymi – należy zwiększyć podaż wapnia i białek z innych źródeł. Warto także wiedzieć w jaki sposób wybierać dany napój roślinny. Ogrom rodzajów, marek i smaków sprawia, że z jednej strony każdy znajdzie coś dla siebie, lecz z drugiej wybór staje się utrudniony. Na początku przygody z napojami roślinnymi warto po prostu popróbować wielu z nich i sprawdzić jakie nam odpowiadają, a jakie zupełnie nie. Podobnie jak w przypadku niemal wszystkich produktów dostępnych na rynku – bardzo ważny jest skład. Im krótszy tym zazwyczaj lepiej. Zwróćmy także uwagę na zastosowane dodatki i starajmy się wybierać te najbardziej naturalne. Częstym widokiem jest także dodatek cukru w tego typu napojach. Starajmy się w miarę możliwości wybierać te niedosładzane i bez zbędnych składników. Warto także nadmienić, że cena tego typu produktów w większości jest wyższa od ceny mleka krowiego. Dzieje się tak z kilku powodów i w dużej mierze zależy od producenta oraz jakości samego napoju roślinnego. Duży wpływ ma także to, iż produkcja mleka krowiego jest paradoksalnie sporo tańsza oraz o wiele szerzej rozpowszechniona. Napoje roślinne natomiast, są stosunkowo nowymi produktami, posiadając przy tym mniejszą grupę potencjalnych nabywców.
Najpopularniejsze napoje roślinne
Tak jak wcześniej wspominaliśmy – rodzajów napojów roślinnych jest bardzo dużo. Nie sposób wyczerpująco opisać wszystkie z nich. Nie mniej jednak, skupimy się na tych najbardziej popularnych, najszerzej dostępnych i co najważniejsze – naturalnych.
Napój sojowy
Napój sojowy, był jednym z pierwszych tego typu trunków wprowadzonych na rynek. Jest on bardzo zbliżony do mleka krowiego, zarówno pod kątem wartości odżywczych, jak i konsystencji. Jest bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, ale jednocześnie nie zawiera cholesterolu oraz laktozy. Co oczywiste, nie posiada w swoim składzie także białek mleka, jednak warto pamiętać, że soja może być równie silnym alergenem. Napój sojowy powstaje ze zmielonych nasion soi, wody, olejów roślinnych i czasami dodaje się do niego jeszcze białka sojowe w proszku. Taki produkt zazwyczaj jest także wzbogacany w różnorakie witaminy oraz związki mineralne, zwłaszcza wapń. Biorąc pod uwagę te wszystkie składowe, finalnie otrzymujemy napój, który jest bardzo dobrym zamiennikiem mleka krowiego. Zawiera stosunkowo dużo białek roślinnych oraz jest dobrym źródłem węglowodanów i witamin z grupy B. Warto dodać, że wapń zawarty w napoju sojowym, wchłania się i jest wykorzystywany przez nasz organizm w niemal takim samym stopniu, co ten z produktów pochodzenia zwierzęcego. Wapń zawarty w napoju sojowym wchłania się i jest wykorzystywany przez organizm w niemal identycznym stopniu, co ten znajdujący się w produktach pochodzenia zwierzęcego. Zawiera także zdecydowanie więcej błonnika niż mleko krowie. Warto także wspomnieć o fitoestrogenach zawartych w soi. Naturalnie występują one także w napoju powstającym na bazie tej rośliny. Są to związki chemiczne pochodzenia naturalnego – pełniące w organizmie podobną rolę co estrogeny. Dlatego też początkowo soja nie cieszyła się dobrą renomą. Przypisywano im bowiem działanie rakotwórcze. Miały zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi oraz wywoływać nadczynność tarczycy. Obawy te nie znalazły potwierdzenia w badaniach i dziś napoje sojowe, są bardzo cenionymi zamiennikami mleka ssaków.
Napój migdałowy
Napój migdałowy jest niewątpliwie najpopularniejszym przedstawicielem napojów roślinnych opartych o orzechy. W porównaniu z tym sojowym, jest on nieporównywalnie lżejszy i mniej wyrazisty w smaku. Mimo tego, iż migdały są dość dobrym źródłem białka oraz wapnia, nie można tego powiedzieć o produkcie na ich bazie. Napój migdałowy, wszakże zawiera o wiele mniej tych składników odżywczych, w porównaniu do mleka krowiego. Charakteryzuje się natomiast niską kalorycznością, wysoką pijalnością, obecnością zdrowych tłuszczów roślinnych, potasu, manganu, cynku oraz witaminy E. Co ciekawe jest on stosunkowo często dosładzany. Dlatego też należy zwrócić szczególną uwagę na skład. Będzie idealnym rozwiązaniem dla osób uczulonych na białka mleka krowiego, jak i soję. Natomiast naturalnie z jego spożycia powinny zrezygnować osoby mające alergię na orzechy.
Napój owsiany
Napój owsiany powstaje najczęściej poprzez zmieszanie owsa z wodą, a następnie przesączenie płynu. Jest dosyć neutralny w smaku i niskokaloryczny, jednak konsystencją może przypominać mleko krowie. Co ciekawe, zawiera specyficzny rodzaj błonnika pokarmowego – beta glukan. Dzięki jego zawartości, może pomóc w obniżeniu ciśnienia krwi. Jest również dobrym źródłem witaminy E, folianów i ryboflawiny. Nie zawiera natomiast tłuszczów nasyconych i cholesterolu. Pamiętajmy jednak, że w jego składzie znajduje się za to bardzo dużo węglowodanów. Jest tym samym jednym ze słodszych napojów roślinnych. Może być ich dwa razy więcej niż w mleku krowim. Sprawia to, że nie jest on szczególnie polecany diabetykom. Dodajmy, że prawie wcale nie zawiera białka i wapnia. Dlatego też najlepiej szukać produktów wzbogaconych o owe substancje odżywcze. Dodatkowo nie powinny go spożywać osoby cierpiące na nietolerancję glutenu bądź celiakię oraz niemowlęta.
Napój ryżowy
Napój ryżowy, charakteryzuje się nieco słodkawym smakiem i niezbyt gęstą konsystencją. Jest hipoalergiczny, niskokaloryczny oraz łatwostrawny. Zawiera całkiem sporo antyoksydantów, które to z pewnością pomogą zwalczyć wolne rodniki, spowolnić procesy starzenia się organizmu, jak i skóry. Dodatkowo znajdziemy tam witaminy z grupy B, fitosterole roślinne, wapń i fosfor. Nie zawiera natomiast cholesterolu oraz laktozy. Pomimo wielu zalet, napój ten nie jest polecany jako główny zamiennik mleka krowiego. To ze względu na możliwe występowanie arsenu, który jest toksyczny dla naszego organizmu. Pierwiastek ten jest absorbowany z gleby przez ryż, a następnie może trafić do gotowego produktu. Nie powinny pić go kobiety w ciąży oraz małe dzieci.
Napój kokosowy
Wbrew pozorom napój kokosowy nie ma wiele wspólnego z wodą kokosową. Powstaje bowiem z miąższu kokosa. Charakteryzuje się delikatnym kokosowym posmakiem oraz nie zawiera laktozy, ani białek mleka krowiego. Znajdziemy w nim praktycznie te same składniki odżywcze co w owym miąższu kokosa. Napój kokosowy jest bogaty mangan, miedź, żelazo, selen oraz kwasy tłuszczowe. Może wykazywać także działanie antybakteryjne, kardioprotekcyjne, przeciwzapalne, ale również może wspomagać procesy trawienne. Zawiera natomiast stosunkowo mało białka, węglowodanów, jak i wapnia. Warto dodać, że cukier jest częstym dodatkiem do tego napoju roślinnego. To wszystko sprawia, że jest dość kaloryczne i samo mleko kokosowe nie jest w stanie w pełni zastąpić mleka krowiego. Natomiast jako swoisty dodatek w diecie sprawdzi się doskonale.
Podsumowanie
Napoje roślinne to bardzo szeroka grupa produktów. Natomiast skupiliśmy się na tych najbardziej popularnych. Jedne z pewnością doskonale sprawdzą się jako zamiennik mleka krowiego, natomiast inne nieco gorzej poradzą sobie z tym zadaniem. Tym nie mniej warto z pewnością przetestować tego typu produkty i sprawdzić, czy przypadną nam do gustu. Dodajmy, że nie zawsze powodem ich spożywania muszą być względy zdrowotne czy światopoglądowe. Po prostu zawsze warto urozmaicać swoją codzienną dietę i poznawać coraz to nowsze produkty spożywcze.
Bibliografia
- Zaręba D., Ziarno M., Alternatywa dla mleka – napoje roślinne, a mleko, Forum Mleczarskie Biznes, 1/2016 (23).
- Anneleen I Decloedt i wsp., Plant-Based Beverages as Good Sources of Free and Glycosidic Plant Sterols, Nutrients; 2018. 10. 21.
- Shannon R. & Rodriguez J. M. (2014). Total arsenic in rice milk. Food additives & contaminants. Part B, Surveillance, 7(1), 54–56. https://doi.org/10.1080/19393210.2013.842941
- Vanga S.K & Raghavan V. (2018). Jak dobrze radzą sobie alternatywy roślinne w porównaniu z mlekiem krowim? Journal of Food Science and Technology , 55 (1), 10-20. https://doi.org/10.1007/s13197-017-2915-y
