.png){kind=small}
SPIS TREŚCI
Insulinooporność – czym się charakteryzuje?
Stan przedcukrzycowy – czyli ostatni sygnał alarmowy
Cukrzyca typu II – charakterystyka
Najczęstsze przyczyn predysponujące do zachorowania na cukrzycę typu II
Czy odpowiednia dieta, może nas uchronić przed cukrzycą typu II?
Coraz szybsze tempo życia, stres, złe nawyki żywieniowe oraz mała aktywność fizyczna to czynniki warunkujące występowanie chorób cywilizacyjnych. Nieprzypadkowo to właśnie w obecnych czasach odsetek zachorowań na te schorzenia jest najwyższy w historii. Należą do nich choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory, depresja, otyłość, choroby płuc oraz cukrzyca. To właśnie tej ostatniej chorobie poświęcimy niniejszy artykuł. Podobnie jak w przypadku wszystkich tych schorzeń, także ona jest w dużej mierze zależna od naszego stylu życia. Dlatego, też warto znać jej przyczyny, jak i sposoby na zmniejszenie prawdopodobieństwa zachorowania.
Insulinooporność – czym się charakteryzuje?
Insulinooporność zazwyczaj jest pierwszym sygnałem ostrzegawczym, że w naszym organizmie dzieje się coś niedobrego. Jest to stan, w którym nasza trzustka funkcjonuje w sposób prawidłowy i wydziela odpowiednie ilości insuliny. Niestety sama prawidłowa praca tego organu i odpowiednia ilość tego hormonu nie wystarczy. Ważna jest, także wrażliwość samych komórek na działanie insuliny. Gdy mamy do czynienia z insulinoopornością, ich wrażliwość na ten hormon jest zaburzona i najprościej mówiąc – potrzeba o wiele większej jego ilości, aby wywołać odpowiednią reakcję tkanek. Oznacza to, że trzustka musi produkować go coraz więcej i więcej. W tym momencie koło się zamyka, gdyż zwiększona ilość insuliny sprawia, że tkanki coraz bardziej uodparniają się na nią. Taki stan rzeczy jest bardzo niebezpieczny, gdyż może prowadzić do trwałych uszkodzeń trzustki i późniejszego wystąpienia cukrzycy typu II.
Stan przedcukrzycowy – czyli ostatni sygnał alarmowy
Stan przed cukrzycowy jest już ostatnim przystankiem na drodze do cukrzycy typu II. Co ważne w jego przypadku, także jest możliwy powrót do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Tyczy się nieprawidłowego poziomu glukozy we krwi na czczo. Ilość cukru we krwi nie świadczy jeszcze o chorobie, jednak jego poziom jest daleki od ideału. Wystąpienie takiego stanu jest określane na podstawie dwóch parametrów. Pierwszym z nich jest nieprawidłowa glikemia na czczo na poziomie od 100 do 126 mg/dl. Stan przed cukrzycowy możemy także zdiagnozować za pomocą doustnego testu obciążenia glukozą. Jeżeli w 120 minucie po podaniu roztworu tego cukru, nasza glikemia waha się w zakresie 140- 199 mg/dl – mamy do czynienia z nieprawidłową tolerancją glukozy. Co ciekawe w początkowych stadiach tego schorzenia nie zawsze ten test musi wyjść niekorzystnie. Najczęściej, bowiem spotyka się nieprawidłowy poziom cukru we krwi na czczo.
Cukrzyca typu II – charakterystyka
Szacuje się, że na całym świecie na wszystkie rodzaje cukrzycy choruje około. 422 miliony osób. Natomiast u kolejnych 179 milionów, ta choroba nie została jeszcze po prostu zdiagnozowana. W samej Polsce 1 na 4 osoby po 60 roku życia ma stwierdzoną cukrzycę. Co ciekawe Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że do roku 2030 – cukrzyca będzie 7 przyczyną wszystkich zgonów na świecie. Ten rodzaj cukrzycy, nazywany jest, także insulinoniezależnym – gdyż najbardziej zależy od naszego stylu życia, a nie genów. Co więcej jest to także najczęściej występujący typ tej choroby, bowiem osoby na nią cierpiące stanowią blisko 85 % wszystkich zachorowań. Diagnozuje się ją najczęściej na podstawie poziomu glikemii na czczo. Jeżeli jest ona powyżej 126 mg/dl, oznacza to, że mamy do czynienia z cukrzycą. Dla porównania prawidłowy poziom cukru we krwi waha się od 72 do 99 mg/dl. Warto także pamiętać, że podstawową przyczyną tej choroby nie jest brak insuliny, lecz jej nieprawidłowe działanie na tkanki. Co prawda w czasie trwania choroby nasza trzustka ulega stopniowej degeneracji i ilość insuliny przez nią wydzielana się zmniejsza. Jednak nie jest to bezpośrednią przyczyną choroby. Warto, także zwrócić uwagę na fakt, iż cukrzyca to bardzo podstępne schorzenie. Może, bowiem rozwijać się przez lata nie dając praktycznie żadnych objawów. Świadczy o tym m.in. fakt, iż bardzo często jest diagnozowania przy okazji innych badań, kompletnie nie mających na celu jej wykrycie. To właśnie dzięki temu otrzymała niechlubny status – cichego zabójcy.
Najczęstsze przyczyn predysponujące do zachorowania na cukrzycę typu II
Cukrzycę typu II, może warunkować bardzo wiele czynników. Najczęściej jednak nie jest on jeden, lecz kilka na raz. Do najczęstszych przyczyn tej choroby należą:
- nadwaga, otyłość, ale przede wszystkim otyłość brzuszna
- występowanie cukrzycy w bliskiej rodzinie
- choroby serca
- miażdżyca
- przebyta cukrzyca ciążowa
- zbyt niska aktywność fizyczna
- siedzący tryb życia
- nadciśnienie tętnicze
- urodzenie dziecka z masą ciała powyżej 4 kg
- przewlekłe palenie tytoniu
- nadużywanie alkoholu
- wysoki poziom trójglicerydów we krwi
Inne rodzaje cukrzycy
Mimo tego, iż najczęściej występującym rodzajem tej choroby jest cukrzyca typu II – warto znać inne jej warianty. Co ciekawe istnieją takie, które warunkowane są genetycznie, ale również przez rozmaite inne choroby, jak i sam styl życia.
Cukrzyca typu I – nazywana, także cukrzycą insulinozależną. Dotyka około 15-20% wszystkich cierpiących na to schorzenie. Niestety nie można jej zapobiec, gdyż jest to choroba o podłożu genetycznym. Najczęściej występuje u dzieci i młodych dorosłych. Znane, są przypadki jej objawienia się w późniejszym wieku, lecz należą one do rzadkości. Leczy się ją podając chorym insulinę, gdyż w tym przypadku – trzustka nie wytwarza jej wcale. Zaleca się również aktywny tryb życia oraz ścisłą dietę cukrzycową.
Cukrzyca ciążowa – ten rodzaj choroby dotyka kobiety ciężarne i praktycznie zawsze ustępuje po urodzeniu dziecka. Dotyka zazwyczaj około 1 kobietę w ciąży na 10. Warto jednak pamiętać, że te kobiety u których wystąpiła, są w przyszłości bardziej narażone na zachorowanie na typ II tej choroby. Dodatkowo cukrzyca ciężarnych, może dawać szereg nieprzyjemnych objawów, do których należą: zaburzenia widzenia, senność, wielomocz, nagłe napady głodu i przewlekłe zmęczenie. Co więcej powinna być niezwłocznie leczona, gdyż w przypadku zaniechania, może to wiązać się z powikłaniami – zarówno dla matki, jak i dziecka.
Cukrzyca typu LADA – jest to rodzaj cukrzycy typu I, jednak najczęściej diagnozuje się ją po 35 roku życia. Posiada podłoże autoimmunologiczne i dotyka około 5-10% wszystkich chorych. Do jej zdiagnozowania, niezbędne jest stwierdzenie obecności przeciwciał typowych dla typu I – są to przede wszystkim anty-GAD.
Cukrzyca monogenowa – jest to jeden z najrzadszych wariantów tego schorzenia. Dotyka powiem około 1-2% wszystkich chorych. Jak sama nazwa wskazuje, wynika z jednej mutacji genu. Sprawia to, że jedynym sposobem jej zdiagnozowania jest badanie genetyczne. Rozróżnić możemy w tym przypadku cukrzycę mitochondrialną, cukrzycę typu MODY oraz noworodkową.
Cukrzyca wtórna – bywa także określana jako typ III cukrzycy. Cierpi na nią około 2-3 % wszystkich chorych. Najbardziej charakterystyczną jej cechą, są choroby współistniejące które bardzo często warunkują jej wystąpienie. Wywołać ją mogą niektóre leki, zwłaszcza te stosowane w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, ale również układu moczowego. Warunkować może ją również zespół Cushinga, choroba Cushinga, akromegalia, czy różnorakie schorzenia trzustki – w tym jej nowotwory.
Czy odpowiednia dieta, może nas uchronić przed cukrzycą typu II?
Oczywiście odpowiedź na to pytania jest twierdząca. Cukrzyca jako choroba dietozależna, jest bardzo skorelowana z naszym stylem odżywiania. Najprościej powiedzieć, że dieta taka powinna być po prostu zdrowa i zbilansowana. Sprawdzą się tu wszelkie zasady zdrowego odżywiania oraz niedoprowadzenie do stanu nadwagi lub otyłości. Aby zredukować ryzyko zachorowania należy kierować się kilkoma prostymi wskazaniami.
Ogranicz spożycie cukrów prostych
Być może, jest to najbardziej oczywisty punt, jednak warto pamiętać, że nie chodzi tylko o ograniczenie spożycia szeroko pojętych słodyczy. Owszem będzie to jak najbardziej korzystne dla naszego zdrowia, lecz należy sobie zdać sprawę, że to nie wszystko. Głównym źródłem cukrów w diecie powinny być produkty zawierające jak najwięcej węglowodanów złożonych. Warto wybierać pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, brązowy ryż, makarony z pełnego ziarna lub te z pszenicy durum. Sprawi to, że cukry proste uwalniane będą do krwi stopniowo, dzięki czemu unikniemy wahań glikemii, ale również dużych wyrzutów insuliny przez trzustkę. Warto także zwrócić uwagę na skład poszczególnych produktów kupowanych w sklepach. Wiele z nich bowiem zawiera w swoim składzie cukry proste jako swoiste zagęszczacze. Pamiętajmy, że owoce również zawierają spore ilości cukru. Traktujmy je jako dodatek, a bazę naszej diety niech stanowią warzywa. Dodajmy, że te świeże i niepoddane obróbce termicznej mają o wiele niższy indeks glikemiczny, niż chociażby te gotowane. Nie oznacza to jednak, aby z dnia na dzień odwrócić swoją dietę o 180 stopni. Warto natomiast dążyć do zmiany sposobu odżywiania, gdyż to nie tylko sprawi, że będziemy zdrowsi, ale także może nas uchronić przed wystąpieniem problemów zdrowotnych w przyszłości.
Ogranicz spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego
Nie od dziś wiadomo, że tłuszcz jest o wiele bardziej kaloryczny, niż węglowodany i białka. Nie zmienia to jednak faktu, że jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Warto jednak ograniczyć spożycie tych odzwierzęcych i zastąpić je, zdrowymi tłuszczami pochodzenia roślinnego. Sprawi to nie tylko, że będziemy zdrowsi, ale również zredukuje ryzyko wystąpienia takich schorzeń jak: choroba niedokrwienna serca, miażdżyca, otyłość oraz zbyt wysoki poziom trójglicerydów i cholesterolu LDL we krwi. Uniknięcie tych chorób jest także bardzo istotne w kontekście prewencji cukrzycy, bowiem zwiększają one ryzyko zachorowania na nią w przyszłości. Dlatego, też powinniśmy wybierać chude mięsa, wędliny, ryby czy niskotłusty nabiał. Ograniczyć należy także spożycie jaj, jednak nie rezygnujmy z nich całkowicie. Są, bowiem źródłem bardzo dobrze przyswajalnego białka. Możemy także ograniczyć spożycie mięsa, poprzez włączenie do diety produktów roślinnych takich jak: fasola, groszek, ciecierzyca i inne rośliny strączkowe. Dostarczymy w ten sposób białko, ale również ogrom witamin i minerałów. Zwróćmy również uwagę na metody obróbki termicznej żywności. Najlepiej sprawdzą się produkty surowe, gotowane na parze lub wodzie, pieczone lub duszone. Nie inaczej jest w przypadku rozmaitych przypraw. Wybierajmy te świeże lub suszone. Natomiast, starajmy się unikać gotowych mieszanek przyprawowych, gdyż zazwyczaj zawierają one duże ilości soli, która to ma niekorzystny wpływ na nasze zdrowie.
Aktywność fizyczna – dlaczego jest bardzo istotna w prewencji cukrzycy typu II?
Nie jest tajemnicą, że odpowiednia aktywność fizyczna jest podstawą zachowania zdrowia na długie lata. Jest także istotną składową działań prewencyjnych, mających na celu zminimalizowanie ryzyka zachorowania na cukrzycę typu II. Wysiłek fizyczny wspomaga funkcjonowanie praktycznie całego organizmu, a co najważniejsze – pozwala utrzymać naszą masę ciała w normie i przeciwdziała otyłości. Dodatkowo wzmacnia nasze serce, płuca, mięśnie, jak i pozwala na redukcję trzewnej tkanki tłuszczowej. Warto także pamiętać o tym, że nasze mięśnie w trakcie aktywności fizycznej potrzebują paliwa. Stanowi je tlen, ale również glukoza zawarta we krwi, dzięki temu niejako wspomagamy naszą trzustkę w działaniu. Niesie to wiele korzyści zdrowotnych i istotnie minimalizuje ryzyko wystąpienia insulinooporności. Ruch, może wpływać także na nasze samopoczucie. Skutecznie łagodzi stres i zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji.
Podsumowanie
Zawsze lepiej zapobiegać występowaniu rozmaitych schorzeń, niż później borykać się z ich leczeniem oraz skutkami samej choroby. Nie inaczej jest w przypadku cukrzycy typu II. Owszem, nigdy nie mamy w 100% pewności, że na nią nie zachorujemy. Jednak pamiętajmy, że działania prewencyjne, mogą znacznie ograniczyć to ryzyko. W znacznej większości przypadków, wszakże jest to choroba zależna od diety, stylu życia i aktywności fizycznej. Nie warto więc przesadnie narażać swojego zdrowia, jeśli możemy zrobić tak wiele w tym kierunku.
Bibliografia
- P. Pitchford, 2008. Odżywianie dla zdrowia. Wydawnictwo Galaktyka.
- Width M., Reinhard T. Dietetyka kliniczna. Wydanie polskie pod redakcją Chojnacki J. i Klupińska G. Elsevier Urban & Partner. Wrocław, 2014
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna 2019, 5(1), 1-99.
- American Diabetes Association. (2018). 4. Lifestyle management: standards of medical care in diabetes—2018. Diabetes Care, 41(Supplement 1), S38-S50.
- Nowak A., Czupryniak L., (2013) Niebieska księga cukrzycy, Koalicja na Rzecz Walki Z Cukrzycą, Warszawa
- Madej T. (2006) Otyłość – insulinooporność – cukrzyca typu 2, Kardiologia Polska 64(10) s. 561-566
- Matuszak M., Suliburska J., (2012) Znaczenie redukcji masy ciała w leczeniu chorób metabolicznych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 3(3) s.104-109
