Strona głównaProdukty i przepisyWitaminy rozpuszczalne w tłuszczach - występowanie i właściwości

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – występowanie i właściwości

SPIS TREŚCI

Witaminy zostały odkryte przez naszego rodaka Kazimierza Funka. Pośród ich wielości, znajdziemy te rozpuszczalne w wodzie oraz tłuszczach. Dziś na warsztat obierzemy witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Dlaczego są tak ważne dla naszego zdrowia? Czy można je przedawkować oraz gdzie możemy je znaleźć? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć.

Czym są witaminy?

Pierwszą witaminę odkrył początkiem XX wieku polski biochemik, Kazimierz Funk. Składnik, który tym słowem nazwał, wyodrębnił z otrębów ryżowych i była to tiamina, czyli witamina B1. Rok po tym odkryciu, Funk połączył łacińskie słowa vita, czyli życie oraz amina, oznaczające związek chemiczny, który zawiera grupę aminową i tak powstało znane wszystkim słowo witamina. Witaminy to niskocząsteczkowe związki organiczne, których obecność w organizmie w niewielkich ilościach jest niezbędna do prawidłowego przebiegu wielu procesów metabolicznych. Dla wielu organizmów, w tym zwierząt i człowieka są to związki egzogenne i muszą być dostarczane z pożywieniem lub suplementowane. Podstawowy podział witaminy zachodzi według ich rozpuszczalności. Wyróżniamy te rozpuszczalne w wodzie oraz w tłuszczach. Jest to ważne dla ich prawidłowego wchłaniania.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Możemy wyróżnić tylko cztery witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Są to kolejno: witamina A, D, E oraz K. Do ich prawidłowego przyswojenia z pożywieniem, wymagana jest obecność tłuszczu, w którym są rozpuszczalne. W przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w wodzie, są o wiele bardziej stabilne. Oznacza to, że ich straty podczas obróbki cieplnej potraw, są znikome w porównaniu z tymi pierwszymi. Dobrym przykładem, może być witamina C, która w procesie chociażby gotowania ulega rozpadowi. Co więcej, to właśnie dzięki tej właściwości o wiele łatwiej je przedawkować. Należy jednak pamiętać, że taki stan jest praktycznie niemożliwy do osiągniecia, z pomocą pożywienia. Najczęściej dochodzi do tego przy nadmiernym stosowaniu wszelkiej maści suplementach tych witamin. W odróżnieniu od witamin rozpuszczalnych w wodzie, ich nadmiar nie może być regularnie wydalany wraz z moczem i jest magazynowany w organizmie. Dlatego należy zachować ostrożność, przy ich suplementacji.

Witamina A – właściwości i występowanie

Witamina A to termin odnoszący się do kilku związków chemicznych należących do grupy karotenoidów – między innymi retinolu i jego pochodnych oraz beta-karotenu. Za najważniejszą substancję uznaje się retinol – z tego powodu nazwy witamina A i retinol bywają stosowane zamiennie. Witamina A pełni wiele kluczowych ról w naszym organizmie. Wpływa na proces widzenia, odpowiada za stan włosów, skóry i paznokci. Dodatkowo wzmacnia układ immunologiczny, wpływa na szybkość gojenia się ran oraz reguluje wzrost tkanki nabłonkowej i innych komórek organizmu. Zwiększa, także zdolności regeneracyjne komórek. Poza tym wykazuje właściwości przeciwnowotworowe – ogranicza ryzyko lub spowalnia rozwój raka jelita grubego, piersi, płuc i stercza.

Do cennych źródeł witaminy A zalicza się masło, jajka, mleko i inne produkty mleczarskie, niektóre tłuste ryby, wątrobę i podroby zwierzęce, słodkie ziemniaki, jarmuż, rzeżuchę, szpinak, dynię czy propolis. Istotne dla zdrowia karotenoidy, w tym przede wszystkim beta-karoten, znajdziemy natomiast w warzywach, w tym w szpinaku, marchwi, pomidorach, czerwonej papryce i sałacie, oraz owocach – wiśniach, morelach, brzoskwiniach czy śliwkach.

Skutki hipo i hiperwitaminozy witaminy A

Na niedobór witaminy A szczególnie narażone są osoby starsze, pracujące przy komputerze, kobiety w ciąży, alkoholicy oraz palacze. Obawiać się, może to ślepotą zmierzchową, wysychaniem spojówek oraz biegunkami. Dodatkowo zmniejszeniu ulega odporność, jak i kondycja, skóry, włosów i paznokci.

Natomiast w przypadku hiperwitaminozy wystąpić może nadpobudliwość i drażliwość. Podobnie jak bóle mięśniowe, głowy i stawów. Pojawić się także, może światłowstręt, wypadanie włosów, ale i pogorszenie funkcji wątroby czy śledziony.

Witamina D – właściwości i występowanie

Witamina D powszechnie jest kojarzona z profilaktyką krzywicy i osteoporozy. Mało kto wie, że może także zapobiec rozwojowi depresji i cukrzycy. Witamina D zaliczana jest do witamin, jednak wielu naukowców jest zdania, że działaniem przypomina ona raczej hormon. Obecnie wiadomo, że witamina D ma dla organizmu tak duże znaczenie, że bez jej właściwego poziomu właściwie nie ma mowy o pełnym zdrowiu i sprawności fizycznej. Uczestniczy w procesach wchłaniania wapnia i fosforu, ale także bierze udział w sprawnej przemianie materii i reguluje prace neuronów. Reguluje sen, odpowiadając za jego długość i system dzień-noc. Może istotnie zwiększać ilość plemników. Wpływa także, na pracę mięśni, odporność i produkcję czerwonych krwinek.

Powszechnie kojarzymy, ją ze słońcem. I słusznie, gdyż poniekąd jest to jej główne źródło. Z pomocą promieniowania słonecznego, nasz organizm syntetyzuje witaminę D. Dlatego tak ważna jest jej suplementacja w okresie jesienno-zimowym. Naturalnie znaleźć ją możemy w tłustych rybach oraz jajach i nabiale.

Skutki hipo i hiperwitaminozy witaminy D

Przy niedomiarze witaminy D w organizmie, mogą pojawić się bóle kości i mięśni. Dodatkowo zmniejszy się ich odporność na urazy mechaniczne. Wystąpić mogą także biegunki, problemy z apetytem, nadciśnienie oraz szybsza męczliwość.

Natomiast w sytuacji odwrotnej, czyli hiperwitaminozie towarzyszyć może utrata apetyty, bóle głowy i brzucha. Co więcej wystąpić mogą też nudności, nadmierna potliwość i wzmożone pragnienie.

Witamina E – właściwości i występowanie

Witamina E nie bez przyczyny jest też nazywana witaminą młodości. Witamina E to zbiorowa nazwa grupy rozpuszczalnych w tłuszczach związków o charakterystycznych właściwościach przeciwutleniających. Opóźnia procesy starzenia się skóry, odżywia ją, nawilża, regeneruje i natłuszcza, widocznie poprawiając jej kondycję – z tego powodu można ją znaleźć w wielu kosmetykach do pielęgnacji twarzy, zwłaszcza o działaniu przeciwzmarszczkowym. Jest silnym przeciwutleniaczem i reguluje także, czynność immunologiczną organizmu. Zapobiega miażdżycy naczyń, rozkładając „zły” cholesterol (LDL), jednocześnie podnosząc poziom „dobrego” cholesterolu (HDL). Witamina E może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju takich chorób neurodegradacyjnych, jak choroba Parkinsona czy Alzheimera. Warto również dodać, że Wit. E jest cennym składnikiem diety kobiet w ciąży, wpływając na prawidłowy rozwój wzroku i układu nerwowego płodu.

W witaminę E bogate są produkty zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Produkty roślinne cechujące się wysoką zawartością witaminy E to przede wszystkim oliwa z oliwek, migdały, olej słonecznikowy, orzechy laskowe, kiełki oraz zarodki nasion zbóż. Duże ilości tokoferoli występują także w pomidorach, brokułach, brukselce, szpinaku, brzoskwiniach i w czarnej porzeczce. Znajdziemy ją także w tłustych rybach, jajach, mleku u jego przetworach.

Skutki hipo i hiperwitaminozy witaminy E

Do głównych objawów niedoborów witaminy E zalicza się te ogólnoustrojowe, takie jak: osłabienie koncentracji i zmęczenie. Inne charakterystyczne objawy to pogorszenie wzroku, zaburzenia w funkcjonowaniu mięśni, wypadanie włosów, obniżenie odporności, anemia, a nawet bezpłodność.

Witamina E jest magazynowana w tkance tłuszczowej i nadnerczach, a jej nadmiar jest usuwany z organizmu w naturalny sposób, w trakcie procesu przemiany materii. O nadmiarze witaminy E mówimy wówczas, kiedy przyjęta dawka dobowa przekroczy 1000 mg. Wystąpić mogą bóle głowy, osłabienie organizmu, zaburzenia jelitowe i obniżenie siły mięśniowej.

Witamina K – właściwości i występowanie

Główną funkcją witaminy K jest udział w syntezie protrombiny i czynników krzepnięcia krwi oraz utrzymanie prawidłowej gospodarki wapniowej w organizmie. Istnieją także doniesienia sugerujące związek między niedoborem witaminy K, a ryzykiem wystąpienia nowotworu lub chorób układ krwionośnego i serca. Wraz z witaminą D i wapniem, witamina K odgrywa istotną rolę w utrzymaniu dobrego stanu kości, zapobiegając m.in. osteoporozie.

Najbogatsze źródła witaminy K to warzywa o zielonym kolorze, które zawierają dużą ilość chlorofilu, w tym: brokuły, jarmuż, szpinak, brukselka, sałata rzymska, lodowa, rukola, roszponka, kapusta włoska czy szparagi. Mniejsze ilości tej witaminy znajdziemy także w produktach pochodzenia zwierzęcego. Należą do nich: wątroba, jaja i przetwory mleka.

Skutki hipo i hiperwitaminozy, witaminy K

Do niedoboru witaminy K u osób dorosłych dochodzi stosunkowo rzadko. Dzieje się tak, ponieważ znaczną część dziennego zapotrzebowania na tę substancję pokrywa syntezowana przez mikroflorę jelitową. Mimo tego przewlekle występujący niedobór witaminy K może prowadzić do rozwoju osteoporozy, niedokrwistości, zwapnienia naczyń krwionośnych, zaburzeń krzepliwości krwi, a także żółtaczki i uszkodzenia wątroby.

W przypadku hiperwitaminozy, może dojść do rozpadu krwinek czerwonych, co prowadzi do anemii i niedokrwistości. Wystąpić może także, zapalenie jelit oraz żółtaczka. Szczególnie narażone na to są dzieci i niemowlęta.

witaminy A D E i K

Podsumowanie

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, są niezastąpione dla naszego organizmu. Regulują tak wiele procesów, że bardzo ważne jest regularne ich dostarczanie. Mimo tego, powinniśmy zwracać uwagę na ich dawkę, w przypadku suplementacji. W przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w wodzie, ich usuwanie z organizmu jest znacznie utrudnione. Rozważając ich suplementacje, powinniśmy uważnie dostosować dawkę do naszych potrzeb, a czasem skonsultować to z lekarzem.

Bibliografia

  1. www.medicinenet.com/water_soluble_vitamins_vs_fat_soluble_vitamins/ask.htm
  2. www.medicalnewstoday.com/articles/320310.php
  3. David A. Bender, Peter A. Mayes: Mikroelementy odżywcze: Witaminy i składniki mineralne. W: Robert Kincaid Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell: Biochemia Harpera ilustrowana. Wyd. VI uaktualnione. Warszawa: PZWL, 2008, s. 588.ISBN 978-83-200-3573-5.
  4. Anna Szczepańska, Anna Ners, Zofia Zawistowska: Kuchnia i zdrowie. Warszawa:Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988. ISBN 83-200-1072-1.
Mgr Emil Zielinski Dietetyk Kliniczny
Dyplomowany dietetyk (licencjat UM w Lublinie oraz magistrant UM w Lublinie). Miłośnik sportu, głównie kalisteniki jak i piłki nożnej. Uwielbiam odkrywać nowe smaki w kuchni gotując samemu lub udając się do restauracji. Wierzy, że codzienne spożywanie posiłków może być nie lada przygodą, a dieta sama w sobie nie musi być nudna i wymagać od nas wielu wyrzeczeń. Wyznaję zasadę, że wszystko jest dla ludzi ale z odpowiednio do tego dostosowanym umiarem.
spot_imgspot_img

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

spot_img
Polecane artykuły
spot_img

Ostatnie artykuły

spot_img