Dieta bezglutenowa

Coraz częściej słyszymy o diecie bezglutenowej, przeznaczonej dla osób, które cierpią na nietolerancję tego składnika. Przepisy na bezglutenowe wypieki i potrawy są spotykane na każdym kroku, a na dietę tego typu decydują się także osoby bez zdiagnozowanej nietolerancji. Na czym polega choroba, jakie są jej objawy oraz jak wygląda dieta bez glutenu?

Kiedy należy stosować dietę bezglutenową?

Nietolerancję glutenu powoduje celiakia, czyli choroba trzewna, która polega na wytwarzaniu przeciwciał w reakcji na gluten, co doprowadza do uszkodzeń kosmków jelitowych oraz zaburzenia trawienia. Reakcję powodują fragmenty białek zbóż, występujące w pszenicy, jęczmieniu oraz życie. Na celiakię cierpi 1% ludzi na świecie. Nieleczona choroba u osób, które nie unikają glutenu w swojej diecie, może doprowadzić do wielu schorzeń, obejmujących bezpłodność, osteoporozę i niektóre nowotwory. Źródłem choroby mogą być czynniki genetyczne, immunologiczne, a także środowiskowe. Dotyka ona osób w każdym wieku. Bardziej narażone są kobiety – na celiakię cierpi ich aż dwa razy więcej, niż mężczyzn. Ryzyko zachorowania jest spore u osób, u których choroba wystąpiła w bliskiej rodzinie. Jedynym znanym do tej pory sposobem leczenia jest przestrzeganie diety całkowicie eliminującej gluten.

Celiakia może mieć wiele objawów, również pozajelitowych. Należą do nich:

• bóle brzucha i nudności,
• wzdęcia,
biegunki,
• utrata wagi,
• w przypadku dzieci zahamowane dojrzewanie i wzrost,
• niedokrwistość,
• osteoporoza,
• nietolerancja laktozy i sacharozy,
• afty,
opryszczki,
• hipoplazja szkliwa i próchnica zębów,
• cukrzyca typu I,
• osłabienia mięśni i zapalenia stawów,
• wysoki poziom cholesterolu,
• zapalenia tęczówki,
• migreny,
• depresja,
• zanik miesiączki lub nieregularny cykl,
• brak płodności,
• poronienia.

Ponieważ celiakia może wystąpić w każdym wieku, także u najmłodszych dzieci, ważne jest jej rozpoznanie przez rodziców lub lekarza jak najszybciej. Do najbardziej typowych objawów należą:

U niemowląt:

• zahamowanie wzrostu,
• brak apetytu, wymioty, biegunka,
• często występujące infekcje.

U dzieci do lat 3:

• brak apetytu,
nudności, wymioty,
• wzdęcia,
biegunka,
• opóźnienie rozwoju i wzrostu.

U dzieci powyższej 3 lat:

• biegunki,
• osteoporoza,
• ogólne osłabienie,
• niedobór żelaza,
• zmiany występujące w śluzówce jamy ustnej,
• znacznie obniżony nastrój.

Cierpiące na celiakię osoby zmagają się z wieloma niedoborami, które powinny być uzupełniane odpowiednią dietą. Wśród najczęściej brakujących składników w organizmie znajdują się: witamina A, D, E, K oraz B12, kwas foliowy, wapń oraz żelazo.

Leczenie za pomocą wprowadzenia i rygorystycznego przestrzegania diety bezglutenowej przynosi bardzo dobre wyniki – u dzieci staje się możliwy prawidłowy rozwój i wzrost, natomiast u osób, u których choroba ujawniła się w starszym wieku, doprowadza do stanu sprzed wystąpienia objawów. Unikanie wszelkich przetworów z pszenicy, jęczmienia i żyta pozwala prowadzić normalne życie i pozbyć się dokuczliwych objawów celiakii. Owies w formie zboża jest przez wielu lekarzy uważany za małotoksyczny i dopuszczany do spożycia w niewielkich ilościach.

Dieta bezglutenowa

Dieta bezglutenowa zakłada stosowanie zastępstw dla produktów z glutenem. Najczęściej jest to kukurydza, ryż i proso, a także skrobie różnego typu, występujące również w mieszankach. Gluten jest składnikiem, który odpowiada za właściwą ciągliwość ciasta, dlatego zastępuje się go różnymi środkami, zarówno naturalnymi, jak i syntetycznymi, które nadadzą ciastu odpowiednią konsystencję.

Osoby chorujące na celiakię powinny układać swój jadłospis sugerując się listą składników, które nie zawierają glutenu. Istnieje mnóstwo zarówno naturalnych, jak i przetworzonych produktów, które można przyjmować przy tej chorobie. Należą do nich: mięso, ryby, mleko i mleczne produkty, jaja, oleje roślinne, masło, warzywa i owoce, orzechy, kukurydza, ryż oraz proso, amarantus, quinoa oraz inne. Warto pamiętać, że niektóre artykuły spożywcze mogą być zanieczyszczone glutenem np. podczas produkcji, dlatego zawsze należy sprawdzać na opakowaniu, czy istnieje ryzyko jego obecności w produkcie. Na szczęście znacznie zwiększyła się ilość ogólnodostępnych produktów bezglutenowych, powstałych z myślą o osobach unikających tego składnika w swojej diecie. Posiadają one na opakowaniu znak przekreślonego zboża, co gwarantuje brak glutenu w danym produkcie. Artykuły spożywcze tego typu są dostępne w dobrze zaopatrzonych marketach oraz internetowych i stacjonarnych sklepach ze zdrową żywnością. W naszym sklepie są one dostępne w kategorii "Certyfikowane produkty bezglutenowe"

Badając składy produktów dostępnych w sklepach należy także pamiętać o różnego typu dodatkach, które mogą się w nich znaleźć. Do dozwolonych przy diecie bezglutenowej dodatków należą:

• E406 – agar,
• E407 – karagen,
• E410 – mączka chleba świętojańskiego,
• E412 – guma guar,
• E415 – guma ksantanowa,
• E440 – pektyna,
• E466 – karboksymetyloceluloza,
• E1401 – skrobia modyfikowana,
• syrop glukozowo-fruktozowy,
• maltodekstryna,
• albumina jaja kurzego,
• bezglutenowy proszek do pieczenia.

Najważniejszymi przy diecie bezglutenowej zasadami są świadome zakupy artykułów spożywczych oraz rygorystyczne przestrzeganie założeń, co pozwoli maksymalnie kontrolować chorobę i uniknąć jej uciążliwych objawów.

Autor: Mgr Małgorzata Zawieja, dietetyk kliniczny